Handelsverdrag EU - Mercosur

8 okt 2020

Het overeengekomen vrijhandelsverdrag tussen de Europese Commissie en de Zuid-Amerikaanse Mercosur-landen bedreigt de mensen, de natuur en het klimaat. Maar het kan nog worden gestopt. Geen rundvlees, genetisch veranderde soja of ethanol uit het Amazoneregenwoud!

Op 26 juni 2019 zijn de Europese Commissie en de landen Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay een vrijhandels- en associatieverdrag overeengekomen – na 20 jaar te hebben onderhandeld achter gesloten deuren.

Dit regelwerk met de vier Zuid-Amerikaanse Mercosur-landen (Mercosur staat voor "Mercado Común del Sur") moet een gemeenschappelijke markt van 780 mln. consumenten creëren waarin de meeste van de eerder opgelegde douanerechten en beperkingen zullen worden afgeschaft.

Door de geliberaliseerde handel zou Europa meer auto's, machines, chemische stoffen – waaronder pesticides die in Europa zijn verboden – en diensten kunnen verkopen. In Zuid-Amerika daarentegen zou het nog meer landbouwproducten zoals soja, rundvlees, suiker, ethanol en bodemschatten betreffen. Bovendien zouden de octrooi- en auteursrechten van de Europese economie worden versterkt.

Aanval op het regenwoud

De Europese Commissie belooft hoge standaarden te stellen voor de bescherming van het klimaat, het milieu en de werknemers. Maar momenteel laat de Braziliaanse regering zien hoeveel dergelijke afspraken eigenlijk waard zijn …

Organisaties voor mensenrechten beschuldigen president Bolsonaro ervan met zijn beleid genocide te plegen op inheemse volkeren in de regenwoudgebieden. Meerdere groepen hebben daarom rechtsvorderingen tegen Bolsonaro ingesteld bij het Internationaal Strafhof in Den Haag.

In 2019 werd meer regenwoud verwoest dan in de 10 jaren daarvoor: 10.129 m² is het slachtoffer geworden van kettingzagen, bulldozers en brandstichting, volgens het Braziliaanse Nationaal Instituut voor Ruimte-Onderzoek INPE.

Ook dit jaar zijn maandelijks meer oppervlaktes gerooid of in brand gestoken. In de eerste helft van augustus zijn bijna 17.000 brandhaarden in het Amazonegebied geregistreerd.

De veeteelt is de drijfveer van de regenwoudkap in Brazilië. 80 % van het bos wordt gekapt of verbrand om plaats te maken voor weilanden. Nu al staan er meer dan 230 mln. runderen. Met 2 miljoen ton per jaar is Brazilië de grootste exporteur van rundvlees wereldwijd. Wat betreft de invoer van rundvlees uit Brazilië staan de EU-landen op de tweede plaats, na China – met een waarde van jaarlijks 500 mln. euro.

Ook de sojateelt heeft catastrofale gevolgen voor het milieu en het sociale aspect. Met 121 mln. ton soja (in 2019) staat Brazilië op nummer 1. Dit jaar zal de sojaproductie naar verwachting met nog eens 7 % groeien. De genetisch gemodificeerde peulvruchten beslaan nu al 36 miljoen hectare – een gebied zo groot als Duitsland. Het Amazoneregenwoud, de soortenrijke Cerrado savanne en de gebieden van de inheemse volkeren moeten wijken voor de eindeloze monoculturen. Naast China zijn de EU-landen met jaarlijks 5 mln. ton soja de belangrijkste afnemers.

Weerstand van de EU-landen tegen het vrijhandelsverdrag

Voordat de overeenkomsten in werking treden, moeten ze worden geratificeerd door de Raad van Ministers van de EU, het Europees Parlement en de parlementen van de 27 EU-lidstaten.

Sommige landen zoals Italië, Frankrijk, Oostenrijk, Luxemburg en Ierland hebben al hun twijfel geuit over het EU-Mercosur-verdrag. Deels zijn de redenen de bescherming van klimaat en milieu, deels economische belangen. De parlementen van Nederland, Oostenrijk en het Belgische gewest Wallonië hebben al tegen de ondertekening van de overeenkomst gestemd.

Frankrijk heeft zijn veto aangekondigd. Dit feit heeft zijn oorsprong vooral in het verzet van de Europese boerenorganisaties tegen de goedkope invoer van landbouwproducten uit Zuid-Amerika.

Eind augustus 2020 heeft bondskanselier Angela Merkel zelf en via de regeringswoordvoerder "ernstige twijfels" geuit over de uitvoering van de overeenkomst "in haar huidige vorm", gezien de snel toenemende ontbossing van het Amazonegebied en de vele branden die daar zijn gesticht.

De vele tegenstemmen zijn geen goed teken voor het werk van de Europese Commissie. Blijkbaar laten de functionarissen in Brussel zich alleen leiden door economische belangen. De verdragen moeten nu tegen het voorjaar van 2021 worden verbeterd door middel van nieuwe onderhandelingen over de bescherming van het klimaat en het milieu.

Red het Regenwoud beschouwt dit als nutteloos. Een vrijhandelsverdrag met de Mercosur zou de vernietiging van het Amazonegebied en het ecologisch evenwicht van de regio en de wereld versnellen. De neoliberale handel, een voortdurende economische groei en een overmatige consumptie zijn niet verenigbaar met de bescherming van het milieu en het klimaat.

Ook bij de regeringen van de Zuid-Amerikaanse landen heeft het vrijhandelsverdrag kennelijk geen prioriteit, want ze zwijgen al een jaar lang. Verschillende maatschappelijke en economische groepen zijn om meerdere redenen tegen het verdrag.

Een groot aantal milieu-, ontwikkelings- en inheemse organisaties roept op tot het stopzetten van het vrijhandelsverdrag vanwege de daarmee gepaard gaande milieuvernietiging, de bedreiging van het klimaat en landroof.

De verloop van het verdrag in de EU

- Zelfs na meer dan een jaar wordt het – nog steeds niet gepubliceerde – 7.000 pagina's tellende verdrag nog steeds formeel juridisch onderzocht door de Europese Commissie.

- Rond oktober 2020 zullen vertalingen in de 23 officiële talen van de EU-lidstaten naar de regeringen van de EU-landen worden gestuurd.

- De Europese Commissie en de Duitse regering waren oorspronkelijk van plan het zes maanden durende voorzitterschap van de Raad van Duitsland in de tweede helft van 2020 te gebruiken om het ratificatieproces van de overeenkomst te bespoedigen. Maar het huidige schema stelt door de vele kritiek sowieso niets voor.

- Om in werking te kunnen treden, moeten het Europees Parlement en de parlementen van alle 27 EU-lidstaten zowel het vrijhandelsverdrag als ook het associatieverdrag goedkeuren – wat op dit moment zeer onwaarschijnlijk is.