Biodiversiteit – diversiteit van het leven
Ruim vier miljard jaar geleden begon het leven op onze aarde. Tot vandaag heeft de evolutie een onvoorstelbaar groot aantal aan leefgebieden, dier- en plantensoorten voortgebracht – velen zijn nog onontdekt. De biologische verscheidenheid is de basis voor het leven op aarde en tegelijkertijd sterk bedreigd. Deskundigen hebben het al over een zesde massa-extinctie in de geschiedenis van de aarde. Hoe kon het zover komen?
5-minuten-info over biodiversiteit
De uitgangspositie: Waarom is biodiversiteit zo belangrijk?
Kameleon in het Atewa-bos, Ghana (© Piotr Naskrecki)
Biodiversiteit of biologische diversiteit omvat drie elementen die nauw met elkaar samenhangen: de soortenrijkdom, de verscheidenheid aan ecosystemen en de genetische variatie. Ecosystemen zijn bijvoorbeeld bossen of oceanen. Elke soort maakt deel uit van een hoog complex netwerk. Als één soort uitsterft, heeft dat een impact op veel andere soorten en zelfs hele ecosystemen.
Wereldwijd zijn momenteel bijna 2 miljoen soorten beschreven. Deskundigen schatten dat het getal veel hoger ligt. Tropische regenwouden en koraalriffen behoren tot de ecosystemen met de grootste soortenrijkdom en de grootste complexiteit op aarde. Ruim de helft van alle dier- en plantensoorten leeft in tropische bossen.
Biodiversiteit is het op zich al waard om beschermd te worden. Tegelijkertijd is het ons levensonderhoud. We gebruiken elke dag voedsel, drinkwater, medicijnen, energie, kleding of bouwmaterialen. Intacte ecosystemen zorgen voor bestuiving van planten en vruchtbaarheid van de bodem, beschermen ons tegen milieurampen zoals overstromingen of aardverschuivingen, reinigen water en lucht en slaan CO2 op dat schadelijk is voor het klimaat.
De natuur is ook het thuis en een spirituele plaats van veel inheemse volkeren. Ze zijn de beste beschermers van het regenwoud. Dit blijkt uit het feit dat je bijzonder intacte ecosystemen daar vind waar inheemse gemeenschappen leven.
De samenhang tussen het verlies van natuur en de uitbreiding van pandemieën was al voor COVID bekend. Een intacte en diverse natuur beschermt ons tegen ziekten en verdere pandemieën.
De gevolgen: Soortenverlies, honger en klimaatcrisis
De toestand van de natuur is wereldwijd dramatisch verslechterd. Ongeveer 1 miljoen dier- en plantensoorten zullen met uitsterven bedreigd zijn in de komende decennia. Op de Rode Lijst van de World Conservation Union IUCN staan momenteel 37.400 dier- en plantensoorten die met uitsterven bedreigd zijn – een triest record. Deskundigen spreken van een zesde massa-extinctie in de geschiedenis van de aarde – het tempo waarin soorten wereldwijd uitsterven ligt honderden keren hoger dan in de afgelopen 10 miljoen jaar. Dit is het gevolg van menselijke invloeden.
Veel ecosystemen wereldwijd – 75% landoppervlak en 66% zeeoppervlak – zullen ook bedreigd zijn. Slechts 3% is ecologisch intact – bijvoorbeeld delen van het Amazonegebied en het Congobekken. Vooral soortenrijke ecosystemen zoals regenwouden en koraalriffen worden getroffen. Ongeveer 50% van alle regenwouden is de afgelopen 30 jaar vernietigd. De koraalsterfte blijft toenemen door de wereldwijde temperatuurstijging.
De belangrijkste oorzaken van de enorme achteruitgang van de biodiversiteit zijn de vernietiging van leefgebieden, intensieve landbouw, overbevissing, stroperij en de opwarming van de aarde. Wereldwijd wordt er ongeveer 500 miljard US-dollar per jaar geïnvesteerd in de vernietiging van de natuur – in fabriekslandbouw, subsidies voor olie en kolen, ontbossing en landbedekking.
Het verlies aan biodiversiteit heeft verstrekkende sociale en economische gevolgen en de exploitatie van hulpbronnen gaat ten koste van miljarden mensen in het Zuiden van de wereld. De VN kan de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development Goals (SDG's)), zoals bijvoorbeeld de strijd tegen honger en armoede, alleen bereiken als de biodiversiteit wereldwijd behouden blijft en duurzaam wordt gebruikt voor toekomstige generaties.
Zonder behoud van de biodiversiteit wordt ook de bescherming van het klimaat bedreigd. De vernietiging van bossen en veengebieden – als belangrijke CO2-putten – wakkert de klimaatverandering verder aan.
De oplossing: Minder is meer!
De natuurlijke hulpbronnen van de aarde zijn niet onbeperkt beschikbaar. Wij mensen verbruiken iets minder dan twee aardes; in het huidige tempo zal dit tegen 2050 minstens drie aardes zijn. Om te vechten voor het behoud van biodiversiteit als onze levensbasis, moeten we de druk op politici blijven opvoeren.
We kunnen ook veel doen in ons dagelijks leven.
Met deze alledaagse tips bescherm je ook de biodiversiteit:
Goudkopleeuwaapje (© Josh More, flickr/CC BY-NC-ND 2.0)
- Vaker plantaardig: Meer kleurrijke groenten en tofu op het bord, of liever helemaal geen vlees! Ongeveer 80% van de landbouwgrond in de wereld wordt gebruikt voor veeteelt en het verbouwen van diervoeder.
- Regionaal en bio: Biologisch geproduceerd voedsel voorkomt de teelt van enorme monoculturen en het gebruik van pesticiden. Het kopen van regionale producten bespaart bovendien enorme hoeveelheden energie.
- Bewust leven: Heb ik alweer nieuwe kleren of een nieuw mobieltje nodig? Of kan ik alledaagse dingen ook in de kringloop kopen? Er zijn goede alternatieven voor producten met palmolie of tropisch hout! Tropische huisdieren zoals papegaaien of reptielen zijn taboe! Bereken hier je ecologische voetafdruk.
- Bijenvriendelijk: Op het terras en in de tuin zijn bijen en andere insecten dol op een diversiteit aan planten. Maar ook al heb je geen eigen tuin … Je kunt ook deelnemen aan een natuurbeschermingsproject bij jou in de buurt.
- Protest steunen: Demonstraties of petities tegen de klimaatverandering of een verandering in de landbouw zetten politici onder druk die medeverantwoordelijk zijn voor de bescherming van de biodiversiteit.
Lees hier, waarom zo veel soorten aan het uitsterven zijn voordat ze überhaupt worden ontdekt.
