De aardolie-industrie verpest Nigeria’s rivieren – en Duitsland profiteert?

Aan: De Duitse Bondskanselier Olaf Scholz, de Duitse Minister van Economische Zaken Robert Habeck, de Duitse Minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock

“Milieuactivisten in Afrika vechten tegen de exploitatie van olie en gas. De Duitse Bondsregering moet hen steunen en duurzame energie bevorderen.”

Lees de begeleidende brief

Nigeria’s gas- en olievoorraden

De analyse „Phasing down or phasing up“ geeft een goed overzicht van de olie- en gassector en de plannen van de regering met het oog op de klimaatcrisis.

Nigeria heeft de grootste aardgasreserves van Afrika. Tot nu toe heeft het land slechts een klein deel geëxporteerd. Europa betrekt momenteel slechts 14 procent van het vloeibaar aardgas dat per schip uit Nigeria wordt geïmporteerd.

De regering van Nigeria heeft de jaren 2020 uitgeroepen tot het "Decennium van het Gas", nadat 2020 al het "Jaar van het Gas" was.

Een geplande pijpleiding van 4.400 kilometer om Nigeriaans gas door Niger naar Algerije te transporteren ligt al sinds 2009 stil. Blijkbaar vooral vanwege de geschatte kosten van 13 miljard US-dollar. Veiligheidsrisico's zoals aanvallen op de pijpleiding spelen ook een rol. De Ajaokuta-Kaduna-Kano-gaspijpleiding naar het noorden van het land is daarentegen wel in aanleg.

Als een van de grootste olie- en gasproducenten van Afrika kan Nigeria niet voldoen aan de binnenlandse vraag naar benzine en diesel en is het afhankelijk van import. Vier raffinaderijen liggen al jaren stil, maar zullen naar verwachting eind 2024 weer in bedrijf gaan. Brandstof werd tot voor kort toe sterk gesubsidieerd. Toen de subsidies werden afgeschaft, rezen de prijzen voor veel producten de pan uit.

Rampgebied Nigerdelta

De Britse krant The Guardian heeft een fotoverslag met de titel „This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta“ gepubliceerd dat de mate van milieuvervuiling en het lijden van de bevolking documenteert.

Er zijn meer dan 5.000 boorgaten, 7.000 kilometer pijpleidingen en 10 exportterminals in de Nigerdelta. 75% van het aardgas wordt verbrand in meer dan 200 gasfakkelpunten.

In 2022 waren er 605 olielekkages. Meer dan 7 miljoen liter ruwe olie kwam in het milieu terecht - het equivalent van 224 tankwagens. De bron van deze gegevens is de National Oil Spill Detection and Response Agency van het Nigeriaanse Ministerie van Milieu.

Een groot deel van de milieuvervuiling wordt veroorzaakt door terroristische aanslagen, sabotage, het illegaal aftappen van pijpleidingen en illegale raffinaderijen. Dit laat de risico's zien die verbonden zijn aan olieproductie: faciliteiten kunnen niet effectief worden beschermd.

De exploitatie van olie en gas heeft niet geleid tot welvaart voor de bevolking, maar heeft bijgedragen aan geweld, misdaad en armoede.

In november 2023 bepaalde een rechtbank in Londen dat meer dan 13.000 vissers en boeren uit de Nigerdelta Shell in het Verenigd Koninkrijk kunnen aanklagen voor het vergiftigen van rivieren en het vernietigen van hun levensonderhoud.

Ugandese klimaatactiviste Vanessa Nakate

De bekende klimaatactiviste Vanessa Nakate uit Uganda schrijft een bijdrage voor de Britse krant The Guardian met de titel „Rich countries should stop pushing fossil fuels on Africa – don’t we deserve a renewable future too?"

“(Gasprojecten) zijn nooit in ons belang geweest, want het verbranden of verkopen van fossiele brandstoffen is verschrikkelijk voor Afrika. (…) Als Afrikanen mogen kiezen, kiezen wij voor hernieuwbare energie. (…) Het is tijd om te beslissen. Blijven de regeringen van rijke landen Afrika tegenhouden door van ons een dumpplaats te maken voor de uitstervende fossiele-brandstofindustrie? Of zullen ze ons eindelijk de wereld laten leiden in het bieden van een veilige, rechtvaardige en schone toekomst?”

Standpunt "Renewable – not Fossil Gas"

In Oktober 2022 publiceerden meerdere Afrikaanse milieuorganisaties een standpunt met de titel "Renewable – not Fossil Gas". Daarin staat het volgende:

“De recente stormloop op het Afrikaanse gas, nu Europa afkickt van Russisch gas, ondersteunt niet de Afrikaanse ambitie om een einde te maken aan energiearmoede, welvaart te bereiken en veerkracht op te bouwen tegen de klimaatchaos. In plaats daarvan brengt de stormloop op het Afrikaanse gas meerdere risico's en nadelen met zich mee voor de Afrikaanse bevolking en de wereld.” (p. 2)

“Investeringen in grote gasproducties zullen Afrikaanse landen de komende decennia aan de gassector binden en (…) de Afrikaanse doelstellingen op het gebied van mitigatie in gevaar komen. (p. 3)

„Door de beperkte middelen van Afrika te investeren in de ontwikkeling van de enorme infrastructuur die nodig is om gas te leveren om aan de huidige Europese vraag op korte termijn te voldoen, zullen Afrikaanse landen achterblijven met gestrande activa en onbetaalbare schulden, zonder de crises in de toegang tot energie op het continent aan te pakken.” (p. 3)

Hernieuwbare energie

Hernieuwbare energiebronnen die bijzonder geschikt zijn voor Nigeria en Afrika zijn wind- en zonne-energie. Deze moeten worden aangepast aan de locatie en de lokale omstandigheden.

Vooral industrieel geproduceerde biomassa zoals palmolie is uitgesloten vanwege de verwoestende gevolgen voor het milieu. Red het Regenwoud heeft palmolie nooit als duurzaam beschouwd en ook de EU heeft palmolie van haar lijst geschrapt.

Aan: De Duitse Bondskanselier Olaf Scholz, de Duitse Minister van Economische Zaken Robert Habeck, de Duitse Minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock

Geachte Bondskanselier Olaf Scholz,

Geachte Minister van Economische Zaken Robert Habeck,

Geachte Minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock,

Als gevolg van de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne is uw regering momenteel wereldwijd op zoek naar leveranciers van aardgas om in de behoeften van Duitsland te voorzien. Afrika is één van de speerpunten van uw zoektocht.

Dit beleid is desastreus voor de strijd tegen de wereldwijde klimaatcrisis, voor de natuur en voor de mensen die nu al lijden onder de klimaatcrisis, vooral in Afrika.

Juist de regering van Nigeria aan te moedigen om de productie van aardgas en olie te verhogen is schokkend gezien de ongeëvenaarde milieuschade die wordt veroorzaakt door de exploitatie van fossiele brandstoffen in de Nigerdelta. Nigeria zou voor u een waarschuwing moeten zijn en geen basis voor een dergelijke aanmoediging.

Afrika heeft een duurzamere toekomst nodig.

"We kunnen geen olie drinken en naast giftige gassen bestaan", zegt Maxwell Atuhura (Tasha, Uganda). "Duitsland zou zijn inspanningen moeten bundelen om mensenrechtenschendingen te stoppen en milieu- en klimaatrampen te voorkomen in plaats van bij te dragen aan onrechtvaardigheid en straffeloosheid voor vuile winsten."

"Duitsland is een belangrijke partner voor Afrika. Het speelt een belangrijke rol in de economische en sociale ontwikkeling van het continent, maar moet ook zijn verantwoordelijkheid nemen op het gebied van milieubescherming," zegt François Biloko (Réseau CREF, Democratische Republiek Congo). "Wij zijn ervan overtuigd dat Duitsland een leidende rol kan spelen in de energietransitie in Afrika. Door de ontwikkeling van hernieuwbare energie te steunen, zal Duitsland bijdragen aan een schonere, duurzamere en welvarendere toekomst voor Afrika en de hele planeet."

"Olie- en gasexploratie door multinationals in Afrika is roekeloos, omdat de exploratievoorwaarden moedwillig worden misbruikt, waardoor de bevolking en het milieu meer kwaad dan goed wordt gedaan", zegt Martins Egot (PADIC-Afrika), Nigeria.

Samen eisen we:

- Stop de exploitatie van Afrika als bron van fossiele brandstoffen.

- Stop met het financieel ondersteunen van de exploitatie van fossiele brandstoffen in Afrika.

- Streef naar een klimaatbeschermingsbeleid in Europa dat een consequente vermindering van het verbruik en een omschakeling naar hernieuwbare energie bevordert.

- Investeer massaal in de uitbreiding van hernieuwbare energie in Afrika. Het uitbannen van energiearmoede in Afrika moet prioriteit krijgen boven export naar rijke landen.

Met vriendelijke groet,

Welke samenhang is er tussen het klimaat en het regenwoud?

Regenwouden zijn complexe ecosystemen waarin planten, paddenstoelen en dieren nauw met elkaar verweven zijn. Ze spelen een cruciale rol voor het lokale en wereldwijde klimaat. Planten vangen koolstofdioxide (CO₂) uit de lucht op. Met behulp van water en zonlicht creëren ze suiker en van daar andere bouwstenen van planten. Op die manier wordt de koolstof in stammen, bladeren en wortels gebonden. De zuurstof die daarbij vrijkomt wordt in de atmosfeer afgegeven. Dit hele proces wordt fotosynthese genoemd.

Volgens schattingen binden regenwouden 250 miljard ton CO₂, een groot deel daarvan in veenbossen. Wereldwijd komt dit overeen met 90 keer de door de mens veroorzaakte uitstoot van broeikasgassen per jaar. 40% van het zuurstof in de atmosfeer is afkomstig uit de regenwouden. Het beeld van de bossen als “groene longen” is niet helemaal coherent, maar wel goed te onthouden.

Regenwouden produceren zelf een groot deel van de hoge neerslag die gelijkmatig over het jaar verdeeld is. Een belangrijk aspect hiervan is “evapotranspiratie”, d.w.z. het vocht dat de planten afgeven via hun bladeren. Hoewel het warm en vochtig is in de bossen, stralen de wolken een groot deel van het zonlicht terug de ruimte in – en koelen zo de atmosfeer. Zonder dit effect zou het nog warmer zijn in de gebieden.

Intacte bossen spelen een belangrijke rol bij de klimaatverandering doordat ze fungeren als koolstofreservoirs en regenmakers. Bovendien hebben ze een sleutelrol in de strijd tegen klimaatrampen.

Het probleem: Klimaatcrisis en bosvernietiging

Maar de regenwouden zijn steeds minder in staat om hun functie als klimaatstabilisatoren te vervullen. Integendeel: bij de vernietiging ervan, bijvoorbeeld voor plantages, weilanden of mijnbouwprojecten, komen grote hoeveelheden broeikasgassen vrij. In 1997 waren bosbranden in Indonesië bijvoorbeeld verantwoordelijk voor een derde van de totale wereldwijde uitstoot. De vernietiging van veenbossen heeft een bijzonder verwoestend effect.

Volgens een studie gepubliceerd in het tijdschrift Nature kunnen de regenwouden vanaf 2035 veranderen van CO₂-reservoirs in CO₂-bronnen, alleen al door veranderende klimatologische omstandigheden en groeiomstandigheden – die de klimaatcatastrofe verder aanwakkeren.

Omdat het ecosysteem van het regenwoud op veel manieren met elkaar is verweven, kan het hele netwerk eronder lijden als het op één punt wordt beschadigd. Dit is het geval met de watercyclus. Als er drogere periodes optreden als gevolg van de wereldwijde klimaatverandering, die nu al wordt waargenomen, kan deze cyclus instorten. De altijd groene, weelderige regenwouden worden savannen met minder soorten. Het lokale klimaat verandert: het wordt droger en heter.

De 18 zogenaamde omslagpunten in het klimaatsysteem zijn bijzonder bedreigend: als de klimaatverandering in bijvoorbeeld het Amazonegebied eenmaal een bepaalde omvang heeft bereikt, kan het proces en daarmee het verlies van het regenwoud in zijn huidige vorm niet meer worden gestopt.

Het is duidelijk: de klimaatcrisis is door de mens veroorzaakt. 98 procent van de wetenschappers die zich met klimaatwiskunde bezighouden, is het hiermee eens. Omdat het klimaat een zeer complex systeem is, ontdekken onderzoekers voortdurend nieuwe verbanden, interpreteren ze gegevens anders en herzien ze voorspellingen. Dit is heel normaal in de wetenschap. De bevindingen van klimatologen worden echter steeds alarmerender.

De oplossing: Regenwoudbescherming is klimaatbescherming

Voor de klimaatbescherming moeten regenwouden worden behouden omdat de crisis zou verergeren als de bossen vernietigd blijven worden. Bovendien zijn ze onontbeerlijk als koolstofreservoirs. Klimaatbescherming is dus regenwoudbescherming en andersom.

• Laten we de regenwouden behouden en schade herstellen. Bossen zijn veel meer dan alleen koolstofreservoirs en -putten, het zijn diverse ecosystemen en de habitat van miljoenen mensen.
• Laten we het klimaat beschermen en tegelijkertijd de biodiversiteit bewaren. Klimaatcrisis en het uitsterven van soorten zijn twee existentiële crises die we hand in hand moeten overwinnen.
• Laten we de rechten van inheemse volkeren versterken die in de regenwoudgebieden leven. Zij zijn meestal de beste beschermers van het bos.
• Laten we onze manier van leven en zakendoen fundamenteel veranderen. We moeten ons verbruik van energie, voedsel en grondstoffen verminderen in plaats van het op peil te houden met "groene producten". We moeten stoppen met het verbranden van kolen, olie en aardgas.
• Laten we verkeerd klimaatbeleid hervormen: We moeten een einde maken aan het foute gebruik van biobrandstoffen, vooral als die gebaseerd zijn op palmolie, soja of suikerriet, en stoppen met het verbranden van bomen in energiecentrales.
• Wij zeggen nee tegen "aflaathandel" met compensatieprogramma's, waarbij bedrijven bijvoorbeeld betalen voor milieubeschermingsmaatregelen in ruil voor toestemming om broeikasgassen te blijven uitstoten.
• Wij verwerpen zogenaamd klimaatvriendelijkere overbruggingstechnologieën zoals het vervangen van steenkool door aardgas.