Aan de VN: Bescherm de biodiversiteit door de rechten van inheemse volkeren te versterken!
Bewaakster van het bos (© Nathalie Weemaels)
Ruim één miljoen dier- en plantensoorten zouden kunnen uitsterven als de biodiversiteit niet wordt beschermd. In december 2022 heeft de VN-biodiversiteitstop daarom besloten dat tegen 2030 wereldwijd 30% van het aardoppervlak moet worden beschermd. Maar dit plan is problematisch.
Nieuws & updates AppelAan: Uitvoerend secretaris van het CBD, Elizabeth Maruma Mrema, Duitse bondskanselier Olaf Scholz en CBD-lidstaten
“Steeds meer soorten zijn aan het uitsterven. Ipv het concept "meer beschermde gebieden" toe te passen moeten de rechten van inheemse volkeren worden versterkt!”
Beschermde gebieden kunnen een belangrijke rol spelen bij de instandhouding van de biodiversiteit en het klimaat, maar zijn geen wondermiddel.
De rechten, kennis en levenswijze van inheemse volkeren en andere lokale gemeenschappen doen vaak meer. Studies tonen aan dat het beter gaat met de natuur waar zij er de verantwoordelijk voor dragen en landrechten hebben.
Plannen als "30 tot 30" (30 procent tot 2030, in het Engels "30 by 30", kort: "30 x 30") deden alarmbellen rinkelen bij milieuactivisten en mensenrechtenactivisten: Tot 300 miljoen mensen zouden kunnen lijden als gebieden waar zij vaak in harmonie met hun omgeving leefden, plotseling "beschermd" zouden worden.
Beschermde gebieden zoals nationale parken volgen vaak het concept van de "fortress conservation". Dit staat ook bekend als koloniale natuurbescherming, waar mens en natuur strikt moeten worden gescheiden, hetgeen wordt afgedwongen door soms zwaar bewapende rangers. Er zijn meldingen van mensenrechtenschendingen en zelfs moord in veel beschermde gebieden.
"Deze toekomstige landroof moet worden gestopt", zegt Ladislas Désiré Ndembet van de organisatie Synaparcam in Kameroen.
Kunnen meer beschermde gebieden de biodiversiteit redden? Dat is twijfelachtig. Want ondanks hun enorme aantal zijn de klimaat- en biodiversiteitscrises verergerd. De doelstelling van 30% is bovendien arbitrair.
Het is zinvoller de bescherming van de biodiversiteit vooral daar te verbeteren waar deze het grootst is in plaats van het 30%-doel. Dit geldt ook voor de regenwouden.
Het is bovendien onvermijdelijk dat we onze manier van economisch handelen en leven, die gebaseerd is op overmatig verbruik van grondstoffen, landbouwproducten en energie, overwinnen.
Gezien het uitsterven van soorten hebben we doeltreffende oplossingen nodig en geen ontoereikende concepten. Verzoek de internationale gemeenschap om de rechten van inheemse volkeren te versterken!
AchtergrondenHoeveel beschermde gebieden zijn er?
In juni 2022 waren er wereldwijd 253.368 beschermde gebieden op het vaste land. Dit betekent dat in totaal ongeveer 21 miljoen vierkante kilometer wordt beschermd. Dit komt overeen met vijf keer de oppervlakte van de Europese Unie. Met het VN-plan "30 by 30" zou het gebied ongeveer verdubbelen.
Welke soorten beschermde gebieden zijn er?
Er zijn wereldwijd vele soorten en categorieën beschermde gebieden. Zij verschillen vooral in wat daar beschermenswaardig wordt geacht, wie verantwoordelijk is, wat is toegestaan en wat is verboden. Hier vindt u een globaal overzicht.
In Nederland wordt de natuur door het Natuurnetwerk Nederland (NNN) beschermd. In de EU is de benaming Natura 2000 welbekend.
Op internationaal niveau spelen werelderfgoedlocaties en Man and the Biosphere Reserves van de UNESCO en Ramsar-locaties van waardevolle wetlands een prominente rol. De Internationale Unie voor Natuurbescherming (International Union for Conservation of Nature (IUCN)) verdeelt de beschermde gebieden in categorieën 1 tot en met 6.
Het Verdrag inzake biologische diversiteit (Convention on Biological Diversity, CBD) spreekt van "beschermde gebieden" en "andere doeltreffende gebiedsgebonden instandhoudingsmaatregelen" (other effective area-based conservation measures, OECM's).
Waarom wordt er juist nu heftig gediscussieerd over beschermde gebieden?
Één van de redenen waarom de rol van beschermde gebieden momenteel onderwerp van een intensief debat is, zijn de plannen van de VN en veel landen om 30 procent van de aarde onder natuurbescherming te plaatsen. Het WWF en sommige wetenschappers pleiten zelfs voor 50 procent.
Bij de VN-biodiversiteitstop in Montreal (COP-15), Canada, in december 2022 hebben de staten die deel uit maken van het Verdrag inzake biologische diversiteit de doelstelling "30 by 30" bevorderd. Daarin staat dat tot 2030 wereldwijd 30 procent van het aardoppervlak en de oceanen onder natuurbescherming moeten vallen.
Dit „Kunming-Montréal Global Biodiversitiy Framework“ zal het internationale natuurbeschermingsbeleid voor tientallen jaren bepalen, tot ver na 2030. Verkeerde beslissingen zouden moeilijk te corrigeren zijn.
Waar komt het cijfer van 30 procent als doelstelling vandaan?
Al in 2011 heeft de internationale gemeenschap zich een doel gesteld: tot 2020 moet ten minste 17 procent van het vaste land en de binnenwateren en 10 procent van de kusten en zeeën onder natuurbescherming vallen. Geen van de zogenaamde AICHI-doelstellingen is echter volledig bereikt. De situatie is vergelijkbaar met de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling (sustainable development goals, SDG's) voor duurzame ontwikkeling.
Het cijfer 30 procent kan gerust gezien worden als een marketinginstrument. "30 x 30" blijft beter hangen dan bijvoorbeeld "25 x 30" of "40 x 25". In ieder geval is er geen wetenschappelijke basis voor het cijfer. In juni 2022 berekenden onderzoekers in het tijdschrift Science het cijfer 44 procent als instandhoudingsdoel waar 1,8 miljard mensen wonen. De populaire bioloog en auteur Edward O. Wilson noemde het doel "de helft van de aarde" – wat klinkt alsof wij als mensen die de aarde eerlijk delen met de natuur.
Volgens een studie uit 2020 zou het echter voldoende zijn om de oppervlakte van de beschermde gebieden met 2,3 procent te vergroten om bijna alle bedreigde of zeldzame soorten te beschermen. Het is opmerkelijk dat de auteurs van de studie niettemin de doelstelling van 30 procent steunen.
Is een percentage wel zinvol?
Niet per se. Zo zou 30 procent kunnen worden bereikt door de Sahara en het noorden van Canada en Siberië te beschermen – maar dat zou weinig doen voor de biodiversiteit. Er wonen wel weinig mensen en sociale conflicten konden relatief gemakkelijk worden vermeden.
Als die 30 procent echt een verschil wil maken, dan moeten regio's met een grote biodiversiteit worden beschermd – maar daar wonen honderden miljoenen mensen, die mogelijk van hun rechten worden beroofd. Bovendien wordt de grootste biodiversiteit vaak aangetroffen op de traditionele gronden van inheemse volkeren of andere gemarginaliseerde bevolkingsgroepen. Hun bestaansmiddelen en levenswijze lopen dus bijzonder groot gevaar.
Anderzijds zou het cijfer van 30 procent nu reeds kunnen worden bereikt indien de inheemse gebieden zouden worden veiliggesteld. Daartoe zouden de VN en anderen moeten erkennen dat de inheemse levenswijze een beslissende bijdrage kan leveren aan het natuurbehoud.
Wat heeft "30 x 30" te maken met mondiale rechtvaardigheid?
Kort samengevat: Landen in het noorden zijn rijk geworden omdat ze consequent de natuur hebben uitgebuit. Daarmee hebben ze de crises van biodiversiteit en klimaat veroorzaakt. Nu moeten grote delen van de aarde onder bescherming worden gesteld, zodat deze crises niet verergeren. Aangezien de ongerepte natuur en de grootste biodiversiteit nog voornamelijk in de armere tropische landen voorkomen, dragen zij de grootste last als zij gebieden onder een consequente bescherming moeten plaatsen in plaats van de hulpbronnen te gebruiken. Zo wordt van de armen gevraagd om af te zien, terwijl de rijken hun verbruik van hulpbronnen nauwelijks beperken.
Wie heeft er last van beschermde gebieden en doelstellingen als "30 x 30"?
Te vrezen valt dat inheemse en lokale gemeenschappen tot de verliezers zullen behoren. Tot 300 miljoen mensen zou negatieve gevolgen kunnen ondervinden als gebieden waar zij tot nu toe vaak in harmonie met hun omgeving leefden, plotseling worden "beschermd". (Bij 50 procent zou meer dan één miljard mensen lijden).
De milieuwebsite Mongabay schrijft dat de "30 x 30"-doelstelling een "strijdperk voor natuurbehoud" is geworden.
Dit is waar het om gaat: "30 x 30" volgt een neokolonialistische aanpak van gemilitariseerd "fortress conservation", waarbij de lokale en meestal inheemse bevolking niet wordt betrokken, maar integendeel wordt onderdrukt, verder gemarginaliseerd en hun rechten worden geschonden. Ervaringen met beschermde gebieden, vooral in Afrika en Azië, doen dit vrezen. In het Congobekken bijvoorbeeld werden lokale gemeenschappen in 26 gevallen zonder compensatie verdreven bij de instelling van 34 beschermde gebieden.
In Tanzania lijdt de inheemse Maasai bevolking onder ontheemding en geweld omdat de regering het Ngorongoro Conservation Area (NCA) wil uitbreiden. Dit moet het toerisme dienen. Red het Regenwoud voert campagne met een petitie om de rechten van de Maasai te beschermen.
"30 x 30" is gebaseerd op een westerse houding tegenover natuur en natuurbehoud en negeert inheemse inzichten in de wereld en kennis.
Je kunt hierover meer te weten komen op onze thematische pagina's over beschermde gebieden, die wij geleidelijk aan uitbreiden.
Wie profiteert hiervan?
De instelling en het beheer van beschermde gebieden en "andere doeltreffende instandhoudingsmaatregelen op het vaste land" kunnen lucratief zijn en een bedrijfsmodel vormen voor bedrijven en grote milieuorganisaties. Critici zien een nieuwe financieringsbron voor de "natuurbeschermingsindustrie".
Andere effectieve instandhoudingsmaatregelen op het land" omvatten "koolstofcompensatie" en "op de natuur gebaseerde oplossingen" zoals de massale aanplant van bomen, die ook worden gepromoot voor klimaatbescherming.
Nu al worden beschermde gebieden zoals nationale parken beheerd als publiek-private partnerschappen (PPP): Staten dragen hun verantwoordelijkheid, maar ook hun controle, over aan bedrijven of niet-gouvernementele organisaties.
Zo zal de organisatie African Parks, opgericht door onder meer de Nederlandse miljardair Paul Fentener uit Vlissingen, in 2022 22 nationale parken beheren in 12 Afrikaanse landen met een oppervlakte van meer dan 20 miljoen hectare. (Nederland heeft een oppervlakte van iets meer dan 4,2 miljoen hectare.) Tot 2030 wil de organisatie het aantal parken uitbreiden tot 30. Volgens haar website volgt zij een "duidelijke economische benadering van de bescherming van Afrikaanse wilde dieren". De voorzitter van de organisatie is prins Harry, hertog van Sussex.
Welke andere maatregelen zijn bij de COP15 genomen?
Politici vieren het akkoord als een mijlpaal om de aarde te redden en roepen de "geest van Montreal" aan. Maar voorzichtigheid is geboden: Het is een niet-bindend verdrag. Of de regeringen de positieve aspecten daadwerkelijk zullen uitvoeren is niet gegarandeerd.
Een gedetailleerde analyse van de top in het Duits kunt u hier lezen.
De kaderovereenkomst „Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework“ (GBF) is hier te vinden. Een officiële samenvatting is door de VN hier gepubliceerd.
Waarom wordt de biodiversiteit bedreigd?
De laatste keer dat zoveel soorten uitstierven was 66 miljoen jaar geleden, toen de dinosauriërs verdwenen. Deze huidige 6de massa-extinctie in de geschiedenis van de aarde werd niet veroorzaakt door de inslag van een asteroïde, maar door ons. Mensen veranderen en vernietigen de habitats van planten en dieren, jagen, stropen, vervuilen het milieu met gif en verpesten het klimaat zodanig dat veel soorten zich niet kunnen aanpassen.
U kunt hierover meer te weten komen op onze themapagina's over biodiversiteit (in het Engels).
Hoe belangrijk was de VN-biodiversiteitstop COP-15?
Heel belangrijk!
Aangezien wij mensen het massale uitsterven van soorten veroorzaken, kunnen we ingrijpen en erger voorkomen. Daarvoor moeten we snel drastische maatregelen nemen. De VN-biodiversiteitstop COP-15 heeft de koers uitgezet voor de manier waarop het behoud van soorten de komende decennia zal worden georganiseerd.
Formeel was China de gastheer van de COP-15, maar wegens de COVID-pandemie werd deze gehouden in Canada, waar het CBD van de Conventie is gevestigd.
Aan: Uitvoerend secretaris van het CBD, Elizabeth Maruma Mrema, Duitse bondskanselier Olaf Scholz en CBD-lidstaten
Beste uitvoerend secretaris Elizabeth Maruma Mrema,
Geachte bondskanselier Olaf Scholz,
Geachte vertegenwoordigers van de lidstaten van het CBD,
Samen met de klimaatcrisis is de ineenstorting van de biodiversiteit een van de existentiële crises van onze tijd. Ze eisen diepgaande hervormingen en moedige actie van onze samenleving.
Beschermde gebieden en "andere doeltreffende gebiedsgebonden instandhoudingsmaatregelen" (other effective area-based conservation measures, OECM's) spelen een belangrijke rol bij de instandhouding van de biodiversiteit en de ecosystemen, maar zij brengen aanzienlijke risico's met zich mee. De doelstelling van het Post-2020 Global Biodiversity Framework om tegen 2030 30 procent van het land in de wereld te beschermen, houdt verschillende risico's in.
- Veel beschermde gebieden en OECM's gaan gepaard met geweld, verarming en ontheemding, vooral van bevolkingsgroepen die er al generaties lang in harmonie met de natuur leven. De bescherming van de natuur wordt dan gekocht met de schending van mensenrechten. "30 x 30" kan de grootste landroof in de geschiedenis worden.
- Veel beschermde gebieden en OECM's dragen weinig bij tot natuurbehoud. De instelling van beschermde gebieden dient dan slechts als alibi en leidt af van effectieve maatregelen.
- Streefwaarden als 30 of zelfs 50 procent zijn duidelijk gebaseerd op politieke overwegingen in plaats van op wetenschappelijke feiten.
- De instelling en het beheer van beschermde gebieden en OECM's belooft winst aan grote, vaak westerse organisaties en bedrijven, of helpt deze laatste hun klimaatschadelijke bedrijfsmodel voort te zetten via "natuuroplossingen" die van land gebruik maken.
- Bij het beheer van beschermde gebieden en OECM's wordt vaak geen rekening gehouden met regionale en lokale bijzonderheden.
Tegelijkertijd groeit het besef, gestaafd door de wetenschap, dat de natuur het best behouden blijft op de plekken waar inheemse volkeren en lokale gemeenschappen leven en hun rechten worden gerespecteerd.
Daarom vragen wij u:
- De rechten te versterken van inheemse volkeren en lokale gemeenschappen. Dit houdt in dat bos- en landrechten, het recht op vrije, voorafgaande en geïnformeerde toestemming, bescherming tegen geweld en verplaatsing, en rechtvaardige deelname aan de economische en sociale ontwikkeling moeten worden gewaarborgd.
- De rol van autochtone bevolkingsgroepen en plaatselijke gemeenschappen te versterken bij nationale en internationale onderhandelingen en bij de uitvoering ervan of het toezicht erop. Traditionele inheemse kennis moet worden behouden.
- Ervoor te pleiten dat inheemse bevolkingsgroepen en lokale gemeenschappen meer middelen krijgen, zodat zij hun rol als hoeders van de natuur ten volle kunnen spelen.
- De grondoorzaken van de biodiversiteitscrisis aan te pakken, met name de exploitatie van hulpbronnen en overconsumptie.
Met vriendelijke groet
geen wondermiddel.Is Red het Regenwoud als natuurbeschermingsorganisatie tegen beschermde gebieden?
Nee, Red het Regenwoud is niet per se tegen beschermde gebieden.
Velen spelen een belangrijke rol bij het behoud van de biodiversiteit en het klimaat. Daarom bekritiseert de organisatie vaak wanneer beschermde gebieden worden bedreigd, bijvoorbeeld omdat er concessies voor houtkap of oliewinning worden verleend. De vereniging verzet zich ook in talrijke gevallen tegen de vermindering van de reserves.
Beschermde gebieden zijn echter geen wondermiddel, houden risico's in en kunnen er zelfs toe bijdragen dat doeltreffende maatregelen worden verwaarloosd. Het aanwijzen van beschermde gebieden is eenvoudig, maar fundamentele veranderingen in consumptiepatronen zijn niet populair en moeilijker door te voeren.
landrechten hebbenUit studies blijkt dat de natuur er beter aan toe is waar inheemse volkeren en lokale gemeenschappen het voor het zeggen hebben en landrechten hebben.
Als men bij de officiële beschermde gebieden (17% van de aarde) de door hen beheerde gebieden zou optellen, zou reeds 31% van de aarde onder bescherming staan. Dit is de conclusie van het rapport Territories of Life uit 2021.
Dit betekent dat als alle inheemse gebieden, die 80 procent van de mondiale biodiversiteit herbergen, zouden worden erkend en veiliggesteld, de doelstelling van 30 procent zou worden gehaald. Dit bewijst dat inheemse rechten en de bescherming van de biodiversiteit nauw met elkaar verbonden zijn.
Ladislas Désiré Ndembet van de organisatie Synaparcam in KameroenLadislas Désiré Ndembet van de Synaparcam-organisatie:
"30 procent van het te beschermen grondgebied is veel te veel voor onze arme of ontwikkelingslanden zoals die in Afrika of Gabon, waar ik vandaan kom. Dit project verergert het slechte bestuur waar we al onder lijden. Het zal de corruptie en de armoede doen toenemen omdat het fenomeen van de landroof nog sterker wordt.
In 2002 heeft Gabon 11% van zijn grondgebied gewijd aan de oprichting van 13 nationale parken. Aan inheemse volkeren en lokale gemeenschappen werden talrijke ontwikkelingsbeloften gedaan, vooral met betrekking tot ecotoerisme. Tot op heden is er geen teken hiervan. De aangrenzende gemeenschappen blijven lijden onder ellende en armoede. Dit percentage is gestaag toegenomen in het kielzog van internationale eisen en beloftes om CO2-kredieten te compenseren.
Sinds 2012 wordt grond beschikbaar gesteld voor agro-industrieën en andere investeerders die deelnemen aan koolstofkredieten. Nee, het kan zo niet doorgaan. Deze toekomstige landroof moet gestopt worden. In ons land, waar het platteland niet is gedefinieerd, zal een dergelijk project inheemse volkeren en lokale gemeenschappen letterlijk in absolute onzekerheid drijven.
Dat is het commentaar dat ik kan geven op dit macabere project, dat ten koste van alles bestreden moet worden."
het grootstDesondanks moet elke soort worden gered van uitsterven, ongeacht waar.
internationale gemeenschapOnder "internationale gemeenschap" verstaan wij met name de lidstaten van het Verdrag inzake biologische diversiteit (Convention on Biological Diversity, CBD). De CBD heeft haar hoofdkantoor in Montreal, Canada.
Deze petitie is ook beschikbaar in de volgende talen:
Help ons 100.000 te bereiken: