Amazone regenwoud: landroof en geweld voor biologische, eerlijke en duurzame palmolie

Aan: Levensmiddelenbedrijven, internationale certificeerders en keurmerkverenigingen, Braziliaanse autoriteiten

“Geen frauduleuze etikettering meer! Keurmerkorganisaties en levensmiddelenbedrijven: Stop landroof en geweld bij gecertificeerde palmolie.”

Lees de begeleidende brief

Landroof en geweld tegen de bevolking

De oliepalmplantages en het land van Agropalma overlappen met het voorouderlijk land van de gemeenschappen van Balsa, Turiaçu, Vila do Gonçalves en Vila dos Palmares do Vale Acará in de deelstaat Pará. De dorpen die verenigd zijn in de vereniging ARQVA (Associação dos Remanescentes de Quilombos da Comunidade da Balsa, Turiaçu, Gonçalves e Vila Palmares do Vale do Acará) en bewoond worden door een meerderheid van Afro-Brazilianen (Quilombolas) beschuldigen Agropalma ervan zich het land met geweld en met illegale landtitels en fraude te hebben toegeëigend¹.

"Agropalma respecteert noch de besluiten van de justitie noch die van het Ministerie van Justitie", verklaart Quilombola-leider Joaquim dos Santos Pimenta. Hij verwijst naar beslissingen van het gerechtshof van de deelstaat Pará, dat in 2018 de registratie van twee boerderijen van Agropalma² blokkeerde: "De grond van de boerderijen Roda de Fogo en Castanheira is verkocht op basis van valse documenten die zijn afgegeven door een niet-bestaand notariskantoor en door niet-gekwalificeerde personen", motiveerde het hof het besluit. Nadat Agropalma beroep had ingesteld, heeft ook het gerechtshof van de staat Pará de doorhaling van de registratie van de twee bedrijven³ in tweede aanleg bevestigd.

Onderzoeker Elielson Pereira da Silva van de Universidade Federal do Pará (UFPA), die sinds 2019 de sociaal-ecologische ontwikkeling van gemeenschappen te midden van oliepalmmonoculturen bestudeert, legt uit: "We hebben een reeks schendingen vastgesteld sinds de jaren tachtig, toen de Quilombolas van hun grondgebied werden verdreven. Het grondgebied dat door deze families wordt opgeëist, wordt op deze vervalste inschrijvingen in het kadaster overlapt met grond die toebehoort aan Agropalma", aldus de onderzoeker⁴.

De bevolking beschuldigt Agropalma er ook van gewapende veiligheidsagenten in te zetten om de toegang te blokkeren tot openbare gronden zoals de oevers van de Acará-rivier, die ontelbare lussen door het regenwoud meandert, maar ook tot eigendommen zoals begraafplaatsen. Vissen in de rivier speelt een belangrijke rol voor de voeding van de mensen. Bovendien blokkeert het bedrijf de voorouderlijke doorgangsrechten met hekken, bouwafvalcontainers die midden op de hellingen worden gedumpt en diepe sloten die worden gegraven.

Agropalma-groep

De Agropalma-groep maakt deel uit van de Braziliaanse bankgroep Alfa, die ook toeristische en bouwbedrijven omvat. Volgens verslagen van Valor Económico zal Agropalma samen met andere bedrijven worden verkocht ⁵.

De "grootste producent van duurzame palmolie in Amerika", zoals het bedrijf zelf claimt, heeft tussen 1982 en 2002 oliepalmplantages in het regenwoud gekapt⁶. Agropalma produceert gecertificeerde biologische palmolie op 4.015 hectare en conventionele palmolie op 36.000 hectare. Bovendien bezit het bedrijf 3.200 hectare wegen en fabrieken en 64.000 hectare "beschermend bos". Dit brengt het totale landoppervlak onder controle van Agropalma op ruim 107.000 hectare.

Naast de oliepalmplantages heeft Agropalma zes palmoliemolens, twee palmolieraffinaderijen en een exportterminal. Volgens Agropalma gaat ongeveer 95% van de export naar Europa en 5% naar de VS⁷.

Klanten van Agropalma

Tot de palmolieklanten van Agropalma behoren 20 internationale landbouwmultinationals, exploitanten van oliemolens en levensmiddelenbedrijven, waaronder:

1. AAK8⁸

2. ADM⁹

3. Alnatura¹⁰

4. Bunge¹¹

5. Cargill¹²

6. Danone¹³

7. Ferrero¹⁴

8. General Mills¹⁵

9. Hershey¹⁶

10. Kellogg Company¹⁷

11. Mars¹⁸

12. Mondelez¹⁹

13. Nestle²⁰

14. Olenex ²¹

15. PepsiCo²²

16. Pz Cussons²³

17. Unilever²⁴

18. Upfield²⁵

De milieu- en mensenrechtenorganisatie Global Witness heeft de bedrijven schriftelijk om commentaar gevraagd op de aantijgingen tegen Agropalma. Sommigen hebben slechts in algemene termen gereageerd. Ze verwijzen naar de keurmerken, gaan niet in op de beschuldigingen tegen Agropalma en geven geen concrete stappen aan om Agropalma uit te sluiten²⁶. 

Over de keurmerken van Agropalma:

Ronde Tafel voor Duurzame Palmolie – Roundtable for Sustainable Palmoil (RSPO)

Ongeveer 5.000 bedrijven en NGO's wereldwijd zijn aangesloten bij het RSPO-keurmerk, dat – naar eigen zeggen – "duurzame en maatschappelijk verantwoorde palmolieteelt" wil bevorderen.

Momenteel bedraagt het areaal van de door RSPO gecertificeerde oliepalmplantages 3,5 miljoen ha (2022).

Volgens RSPO is bij Agropalma sinds 2011 107.506 hectare – dus 100% van het landoppervlak – gecertificeerd als duurzaam en maatschappelijk verantwoord volgens de norm²⁹. Vanwege de landconflicten bij Agropalma werd in 2015 al een klacht ingediend bij RSPO. Eind 2020 werden de klachten door RSPO verworpen met het argument dat het grondgeschil een zaak was voor de Braziliaanse rechtbanken^{30 31 32}. Agropalma deed de klachten af als "absurde beweringen"³³.

Begin december 2022 schreven honderd organisaties uit de hele wereld – waaronder Red het Regenwoud – een open brief waarin ze het greenwashing van gecertificeerde palmolie door RSPO veroordeelden en opriepen om daarmee te stoppen³⁴.

Palmolie Innovatiegroep - Palm Oil Innovations Group (POIG)

Agropalma is ook stichtend lid van de Palm Oil Innovations Group (POIG), die in 2013 samen met Greenpeace en het WWF is opgericht. POIG is opgericht door de organisaties samen met enkele palmoliebedrijven en hun klanten omdat de normen en prestaties van RSPO voor hen niet voldoende waren.

Momenteel horen drie palmolie-producenten (Agropalma, Daabon, Musim Mas), vier palmolie-consumenten (Danone, Ferrero, L´Oreal, Stephenson) en acht NGO’s tot POIG. Greenpeace is ondertussen lid-af.

POIG beweert de strengste eisen ter wereld te hebben voor de teelt en de productie van palmolie. "POIG richt zich op de drie thema's milieuverantwoordelijkheid, partnerschappen met gemeenschappen, waaronder werknemersrechten, en bedrijfs- en productintegriteit", aldus de website van de organisatie³⁵.

De certificering in het kader van RSPO en POIG gebeurt door erkende certificeerders met jaarlijkse audits en bezoeken ter plaatse. In het laatste certificeringsverslag van POIG van 31 januari 2022 zijn helemaal geen klachten bij Agropalma vermeldt³⁶:

"De analyse van de documentatie en de interviews met managers, coördinatoren, werknemers, vakbonds- en gemeenschapsvertegenwoordigers van Agropalma brachten geen schendingen aan het licht", concludeert het rapport. Verder staat er maar liefst negen keer in het rapport: "Agropalma en het land van de boeren is privé. Er wordt geen gemeenschapsgrond voor palmplantages gebruikt".

Op de “Scorecard on palm oil producers” van Greenpeace staat Agropalma op de eerste plaats van de beoordeelde bedrijven³⁷. Agropalma heeft ook een uitstekende score van 86 procentpunten in de SPOTT-beoordeling van de Zoological Society of London, waaronder 92 procentpunten voor de naleving van "gemeenschaps-, land- en arbeidsrechten"³⁸.

Bio Suisse

Naast de tien bovenvermelde labels was Agropalma's palmolieraffinaderij Cia Refinadora da Amazonia tot medio 2022 ook gecertificeerd met het Zwitserse biolabel Bio Suisse³⁷. De Zwitserse vereniging van kleine boeren Uniterre³⁸ heeft bij Bio Suisse een klacht ingediend over de certificering van 2021. In het voorjaar van 2022 liep de certificering af en werd deze niet verlengd zoals in de voorafgaande jaren. Laurent Vonwiller van Uniterre ziet dit als het resultaat van de dialoog met Bio Suisse, die nu zijn vruchten zou afwerpen, zoals te lezen staat in het tijdschrift Kultur und Politik 3-22 van Bioforum Schweiz³⁹. Bio Suisse daarentegen schrijft aan Red het Regenwoud dat "de dialoog tussen Uniterre en Bio Suisse geen enkele invloed heeft gehad op deze beslissing". 

Volgens Vonwiller heeft Bio Suisse "niet de moed om te erkennen dat het jarenlang een bedrijf heeft gesteund dat gebaseerd is op industriële landbouw en dat op grote schaal (en met de steun van de RSPO!) heeft gefraudeerd met eigendomstitels en landroof." Bovendien ontbreekt, volgens hem, "een teken van solidariteit met de ontheemde gemeenschappen die momenteel vechten om het door Agropalma gestolen land terug te krijgen."

Voetnoten

¹ E joio e o trigo (2022). No Pará, quilombolas são encurralados por seguranças armados e encapuzados de fornecedora da Nestlé: https://ojoioeotrigo.com.br/2022/02/Quilombolas-encurralados-por-segurancas-armados-e-encapuzados-da-agropalma-fornecedora-de-oleo-de-palma-para-nestle/

² Ministério Público del Estado de Pará (2018). Justiça determina bloqueio de matrículas de fazendas da Agropalma https://www2.mppa.mp.br/noticias/justica-determina-bloqueio-de-matriculas-de-fazendas-da-agropalma.htm

³ TRIBUNAL DE JUSTIÇA DO ESTADO DO PARÁ (2021). APELACÃO 0803639-54.2018.8.14.0015: http://177.125.100.71/pje/6537838

⁴ Pública (2022). Com inércia do governo, empresas do dendê avançam sobre terras públicas da Amazônia: https://apublica.org/2022/08/com-inercia-do-governo-empresas-do-dende-avancam-sobre-terras-publicas-da-amazonia/

Aan: Levensmiddelenbedrijven, internationale certificeerders en keurmerkverenigingen, Braziliaanse autoriteiten

Geachte dames en heren,

Wij roepen u op de certificeringen die aan het Braziliaanse palmoliebedrijf Agropalma zijn toegekend onmiddellijk in te trekken en geen palmolie van Agropalma meer te kopen.

Hervorm de normen van de keurmerken, de controles en het proces van de certificeringen zodat er een einde komt aan de fraude en de oplichting met gecertificeerde palmolie.

Zorg ervoor dat Agropalma’s geweld en mensenrechtenschendingen tegen de plaatselijke bevolking onmiddellijk ophouden en dat de doorgangsrechten en de toegang tot openbaar land volledig worden hersteld en de mensen worden gecompenseerd.

Wij roepen de Braziliaanse autoriteiten op om de mensenrechten van de bevolking te garanderen en te handhaven. Zo moet eindelijk de juridische situatie van het land van Agropalma definitief worden opgehelderd en het illegaal verworven of gestolen land terug worden gegeven aan de oorspronkelijke eigenaars.

Met vriendelijke groet